The latest Blog:
3 October 2019 (in Dutch)
Meer, meer, meer groei, oneindige groei najagen
Wanneer je de economische en politieke situatie analyseert in 2019 kun je niet anders concluderen dat we op een bijzonder moment zijn aangekomen waar het volledig onduidelijk is hoe de economie er over paar jaar voorstaat.
- De rentes op leningen zijn overal zeer laag, voor vele landen en grote ondernemingen is de rente zelfs nul of negatief. Maar ook hypotheekrentes voor particulieren zijn overal historisch laag.
- De grote internationaal opererende ondernemingen betalen bijna geen belastingen meer, de vennootschapsbelasting is sowieso bezig wereldwijd race om naar nul te gaan.
- De centrale banken wereldwijd hebben triljarden in het systeem gepompt waarmee er vertrouwen gecreëerd is in de markt en het systeem maar zonder ook maar de minste inflatie te creëren.
- Werkeloosheid is overal zeer laag, in aantal belangrijke economieën is zelfs bijna optimale werkgelegenheid gecreëerd.
- Nederland en Europa vergrijzen dus er komen minder en minder werkenden en oudere mensen geven minder uit. En de daarmee samenhangende kloof tussen arm en rijk is nog nooit groter geweest. Ook niet de kloof tussen jong en oud.
- Handelsoorlogen dreigen tussen de grootste economieën, en met name ook tussen bevriende economieën.
- En dan is ook nog eens de politieke situatie in met name de grootste economieën uiterst labiel en is er eigenlijk overal polarisatie gaande.
- Als klap op de Chinese vuurpijl, het lijkt er toch echt op dat de Westerse wereld ingehaald is door China op economisch, technisch en militair vlak en we dat alleen nog niet toe willen geven.
Waar leidt deze economische realiteit naar toe? Wat kunnen overheden nog doen om de locale en Europese economieën aan te zwengelen om verder te groeien de komende jaren?
Aanzwengelen van economieën door infrastructuur investeringen wordt door vele economen gepredikt. Echter gaat dit economische groei creëeren? In Duitsland zijn er bijvoorbeeld vele projecten aan bruggen, de Autobahn en het spoor, maar die duren allemaal veel en veel langer dan gepland vanwege gebrek aan bouwmaterialen en personeel. Ook in Nederland is de werkenloosheid al nihil en het gaat dus ten koste van andere projecten die daardoor later gerealiseerd worden waardoor je
er uiteindelijk niks mee opschiet, althans niet in economische groei termen. Het kan natuurlijk wel een goede investering zijn om ook over 20 jaar nog steeds goede faciliteiten te hebben in Nederland die voldoen aan de modernste eisen, maar de investering zelf leidt niet tot groei.
En dan is er ook nog een nieuwe knellende limiet voor de economie, millieu genaamd. We kunnen allerlei nieuwe technieken toepassen om de impact op het millieu te verminderen maar het gaat niet tot groei leiden. Olie, kolen en kernenergie zijn verrreweg de goedkoopste energiebronnen, wellicht niet goed voor het milieu en het opwarmen van de aarde, maar het is wel de goedkoopste en voorlopig verreweg de efficiënste manier om energie te maken.
Mijns inziens kan de conclusie alleen maar zijn dat we aan het eind zijn van een zeer lange economische groei periode in de Westerse wereld die begon met de industriele revolutie in de 18e eeuw waardoor nieuwe technologien zoals machines en computers mogelijk werden die continu de groei aangejaagd hebben. Maar aan alles komt een eind, ook aan de continue groei van economieën en welvaart. Moet het beleid in bijvoorbeeld Nederland niet zijn het handhaven van de huidige economische situatie in plaats van het najagen van groei die er zonder grote nieuwe ontwikkelingen niet kan komen. Een realistische boodschap afgeven aan de mensen voorkomt ook dat politici elke keer weggestemt worden omdat ze de onrealistische of populistische plannen per definitie niet waar kunnen maken. En wellicht gaan mensen minder klagen en realiseren ze zich dat ze in een prachtig welvarend Europa leven.
En stel dat er dan af en toe deflatie komt, is dat echt zo erg als menig econoom en centrale bankier ons wil doen geloven? Deflatie is erg als mensen angst hebben dat morgen alles goedkoper is en ze dus investeringen uitstellen. Maar als deflatie het gevolg is van een vergrijzende bevolking, veranderende millieu wetgeving en de daarbijbehorende kosten/belastingen dan is dat toch prima. Kunnen jongeren ook nog eens een huis kopen. Er wordt teveel naar het verleden gekeken en steeds maar verondersteld dat de geschiedenis zich herhaalt. Maar geen crisis is gelijk en de oplossing dus ook niet. Je kunt vandaag niet angst voor deflatie hebben omdat in de jaren 30 van de vorige eeuw verkeerd uitpakte. Vandaag de dag is er geen massa werkeloosheid en leven we in een stabiel en welvarend Europa bijvoorbeeld.
Kortom, het wordt tijd dat er een nieuwe economisch denkrichting ontwikkeld wordt, niet langer een havik of een duif zijn maar een huismus. Rekening houdend met een andere opbouw van de bevolking en zorgen dat de huidige generaties en toekomstige generaties prettig in Nederland en Europa kunnen leven, zonder economische groei najagen en de negatieve gevolgen te bagatiliseren.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Reaction on the 5th of October 2019 in the Dutch Financial (FD) Newspaper with regard to the Dutch Pension discussion:
